Η πανδημία του covid-19 που έχει εξαπλωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, «επισκεπτόμενη» και τον ελλαδικό χώρο, είναι βέβαιο πως είναι ιδιαίτερα σοβαρή και επικίνδυνη, κυρίως για τις ευπαθείς ομάδες. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την ευθύνη που απαιτείται για τη φροντίδα της υγείας, δικής μας και των διπλανών μας, (μιας και, εν προκειμένω, πρόκειται για έναν ιό που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα τρόπος για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του), οφείλουμε να σκιαγραφήσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι κρατικές πολιτικές ξεδιπλώνονται καθώς και τις συνέπειές τους πάνω μας. Γιατί η πανδημία αυτή καθώς και η διαχείρισή της, αφενός εξελίχθηκε σε μια σημαντική συστημική κρίση, αφετέρου, όπως και οι προηγούμενες, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την αναδιάρθρωση του καπιταλισμού προς όφελός του.
Στην εποχή της άγριας νεοφιλελεύθερης επέλασης του κεφαλαίου είναι ξεκάθαρο πως οι (όποιες) «κοινωνικές» πολιτικές του παρελθόντος βρέθηκαν στο περιθώριο. Η υγεία, που μας απασχολεί εν προκειμένω, βρίσκεται στο καναβάτσο εδώ και πολλά χρόνια. Η ιδιωτικοποίησή της, όπως και της παιδείας, υπήρξε πάντα πρώτο και βασικό μέλημα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι υπηρεσίες να τελούν εσκεμμένα υπό διάλυση, κατά γενική ομολογία. Μονάδες και νοσοκομεία υποστελεχωμένα, ελάχιστες κλίνες ΜΕΘ, ασήμαντες ποσότητες υγειονομικού υλικού, υπερεντατικοποιημένες συνθήκες εργασίας και επικινδυνότητα για τους εργαζομένους. Οι λόγοι είναι απλοί – λεφτά υπάρχουν για ακόμη περισσότερους μπάτσους, για τη σωτηρία των τραπεζών, για τις φοροαπαλλαγές του μεγάλου κεφαλαίου αλλά και κάθε αφεντικού, για ακόμα μεγαλύτερους στρατιωτικούς εξοπλισμούς, για μίζες, για προσλήψεις ημετέρων και λοιπών κρατικοδίαιτων συμβούλων. Η υγεία μας λένε ότι είναι στο χέρι μας να εξασφαλισθεί, ατομικά. Όποιοι έχουν να πληρώνουν θα εξεταστούν, θα θεραπευτούν, και ούτω καθ΄ εξής, όποιοι δεν έχουν…
Αρκούσε όμως να ξεσπάσει μια υγειονομική κρίση όπως αυτή του covid-19 για να «σκάσει» το σύστημα υγείας και να φανούν πλέον ξεκάθαρα οι αντικοινωνικές πολιτικές που εφαρμόζονται συστηματικά από τα πάνω και στον τομέα αυτό. Το ελληνικό κράτος αυτή τη στιγμή, στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την κατάσταση με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για αυτό και για την οικονομία, εφαρμόζει θανατοπολιτική με τον πλέον κυνικό και μακάβριο τρόπο. Αρνείται εσκεμμένα να υποβάλει σε τεστ, να διαγνώσει, άρα και να νοσηλεύσει πολίτες που νοσούν, ώστε να μην καταρρεύσει το ήδη διαλυμένο σύστημα υγείας και να μη φανούν από νωρίς τα όριά του. Αντίθετα, τους παρακινεί σαδιστικά να παραμείνουν σε καραντίνα, με αποτέλεσμα να έχουν αρχίσει ήδη κάποιοι/ες να πεθαίνουν μόνοι και αβοήθητοι στα σπίτια τους και να διαγνώσκονται θετικοί στον ιό μετά θάνατον. Αυτό φυσικά ισχύει για τους «μη έχοντες», καθώς οι πλούσιοι έχουν φροντίσει εγκαίρως για τη διάγνωση και περίθαλψή τους (μέχρι και με ιδιωτικές ΜΕΘ στα σπίτια τους). Ταυτόχρονα παίρνουν αυστηρότερα μέτρα δημοσίας τάξης, θεσπίζουν νόμους και απαγορεύσεις. Χρυσοπληρώνουν τους καναλάρχες και τις ιδιωτικές ΜΕΘ, ούτε λόγος φυσικά για την επίταξή τους για τις ανάγκες της δημόσιας υγείας, αίτημα που διατυπώνεται από τους ίδιους τους γιατρούς και ήδη εφαρμόζεται σε άλλα κράτη, ακόμα και λιγότερο «δημοκρατικά» απ’το ελληνικό. Βεβαίως, τη στιγμή που κάποιοι «παίζουν» με νούμερα και στατιστικές, είναι ανθρώπινες ζωές που διακυβεύονται. Η λίστα των νεκρών αναμένεται, δυστυχώς, να αυξηθεί το επόμενο διάστημα, πλήττοντας όπως είναι αναμενόμενο την τάξη μας και φανερώνοντας την ταξικότητα μέχρι και της ίδιας της ζωής.
Τεράστιο ενδιαφέρον έχουν όλα όσα προκύπτουν εν μέσω κρίσης και εφαρμόζονται πάνω στους καταπιεσμένους. Είναι ξεκάθαρο πως η όλη διαχείριση από τα πάνω είναι πολεμικού τύπου, άλλωστε δεν είναι τυχαία η ορολογία που χρησιμοποιείται από τους πολιτικούς και τα παπαγαλάκια των μίντια. Στον πόλεμο πάντα οφείλει κανείς να υπακούει, στον πόλεμο θα υπάρξουν απώλειες, θα πρέπει να γίνουν τα πάντα για τη «νίκη». Σε αυτό το πλαίσιο δόθηκαν απεριόριστες υπερεξουσίες στην αστυνομία, ανακοινώθηκε απαγόρευση συναθροίσεων άνω των δέκα ατόμων, ενώ λίγες μέρες αργότερα οδηγηθήκαμε στην καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας, θεσμοθετήθηκαν πρόστιμα, διαλαλούνται νόρμες συμπεριφοράς και απειλές φυλάκισης. Πλέον η κυκλοφορία στους δημόσιους χώρους γίνεται με άδεια (γραπτή ή με μήνυμα απ’το τηλέφωνο για το απαραίτητο φακέλωμα) και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, που φυσικά μόνο κατεχόμενη περιοχή θυμίζει. Ένα οργουελιανό περιβάλλον δημιουργείται για άγνωστο διάστημα, με χαρακτηριστική εικόνα τα drone και τα περιπολικά της αστυνομίας στους δρόμους να διώχνουν με τα μεγάφωνά τους τον κόσμο από δημόσιους χώρους. Και σίγουρα δεν είναι τυχαίες και οι συνεχείς διαρροές για την περαιτέρω αυστηροποίηση των μέτρων, ούτε και για την εμπλοκή του στρατού σε αυτά. Το κράτος βέβαια έχει και στην κρίση συνέχεια. Αν οι απαγορεύσεις είναι στην πρώτη γραμμή, η λειτουργία του κατασταλτικά δεν σταματά. Σε αυτό το πλαίσιο βλέπουμε την πρόσφατη εισβολή στο κτίριο Γκίνη στο ΕΜΠ και την εκκένωση του από πρόσφυγες που διέμεναν εντός αυτού, τις συλλήψεις τούρκων αγωνιστών βάσει του αντιτρομοκρατικού, την ψήφιση κατ΄επείγοντων νομοσχεδίων, τη συνέχιση του σφραγίσματος των συνόρων, την εκκένωση των φοιτητικών εστιών με πρόσχημα τη μη εξάπλωση του ιού (αλλά στην πραγματικότητα για την περικοπή του κόστους και μόνο). Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη σε πολλές πόλεις της ελλάδας ένας πολύ σημαντικός αγώνας των οικοτρόφων φοιτητών, που αρνούνται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους παρά τις έντονες πιέσεις των πρυτανικών αρχών.
Η ταξικότητα του συστήματος είναι όμως τόσο εξόφθαλμη, που χρειάζεται και την αντίστοιχη προπαγάνδα για να στηριχθεί. Εν μέσω λοιπόν αυτής της κρίσης η διασπορά φόβου και η τρομολαγνεία, ο συνεχής βομβαρδισμός ειδήσεων, τα fake news είναι όπως πάντα τα βασικά εργαλεία χειραγώγησης της εξουσίας. Με βασικό μότο το περίφημο «Μένουμε Σπίτι» και τη στοχοποίηση του καθενός μέσω της «ατομικής ευθύνης» επιτυγχάνεται η απαραίτητη συσκότιση, με αποτέλεσμα τη μετακύλιση των ευθυνών και του κόστους προς τα κάτω. Οι χτυπημένοι και οι νεκροί πλέον είναι ευθύνη δική μας και όχι του κράτους και του κεφαλαίου. Το ότι πλέον επιλέγεται ποιος θα ζήσει ή θα αφεθεί στη μοίρα του, όπως συμβαίνει ήδη στην Ιταλία, αντί να εξοργίζει τους πάντες για τους πραγματικούς υπευθύνους αναγκάζει τον κόσμο να αναζητά ευθύνες στο διπλανό του. Να σημειώσουμε ότι στην Ιταλία, που πληρώνει πολύ βαρύτερα το τίμημα της πανδημίας από ότι εδώ, εργάτες/τριες σπάνε το φόβο και τους περιορισμούς και κατεβαίνουν σε απεργίες στα εργοστάσια της βαριάς βιομηχανίας, ενώ και στις φυλακές έχουν ξεσπάσει σκληρές εξεγέρσεις που μετράνε δεκάδες νεκρούς.
Αναφορά βέβαια δε θα μπορούσε να μη γίνει στο σκοταδιστικό παπαδαριό το οποίο δε βρέθηκε στο στόχαστρο των κρατικών προσταγών, εν αντιθέσει με την υπόλοιπη κοινωνία, αλλά ακόμα και τώρα διατηρεί τη δέουσα ασυλία σε σχέση με τα μέτρα. Η εκκλησία Α.Ε., ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στη χώρα, έχει το ακαταλόγιστο γιατί αποτελεί τεράστιο μηχανισμό προσόδων που μπλέκονται εντός διαφόρων αρμών, είναι βασικός πυλώνας διατήρησης της συνεκτικότητας του ελληνικού κράτους από τη γέννεσή του. Ταυτόχρονα, απέδειξε για μια ακόμη φορά γιατί είναι μακράν το πλέον αντιδραστικό και μεσαιωνικό θρησκευτικό μόρφωμα στην Ευρώπη. Οι νουθεσίες για θεραπεία με … αγιασμό ή με τη «θεία» κοινωνία είναι απλά ενδεικτικές. Πέρα όμως από το γελοίο του πράγματος, είναι μακράν ο πιο αντικοινωνικός οργανισμός. Ώντας κυρίαρχος ιδεολογικός μηχανισμός, με το σκοταδισμό και τον πνευματικό ακρωτηριασμό που καλλιεργεί και εμφυσά στο «ποίμνιο», συνετέλεσε στη αθρόα συγκέντρωση πληθυσμού δίχως ίχνος (αυτο)προστασίας. Οι γεμάτες εκκλησίες και ο κόσμος που κοινωνούσε ας μείνει στη σκέψη μας όταν θα μας μιλούν κουνώντας το δάκτυλο περί ατομικών ευθυνών.
Πέρα από τα κοινωνικά δικαιώματα και τις ελευθερίες που περικόπτονται, αυτή η κρίση είναι μια ευκαιρία για τα αφεντικά κάθε είδους για μία ακόμη επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων. Κάνουν το παν επικοινωνιακά για να δείξουν πως «κόπτωνται» για την προστασία του κόσμου της εργασίας, μέσω βοηθημάτων που υποτίθεται θα ανακουφίσουν και θα προστατέψουν. Όμως η αλήθεια φυσικά είναι η ακριβώς αντίθετη. Το κύριο μέλημα του ελληνικού κράτους φάνηκε ξεκάθαρα πως είναι η διάσωση του κεφαλαίου και της οικονομίας. Το πρόσφατο νομοσχέδιο εξπρές Βρούτση και οι ρυθμίσεις που το αποτελούν επικυρώνουν αυτά που θα έκανε κάθε αφεντικό με αφορμή την κρίση και που βέβαια ονειρεύεται να μονιμοποιηθούν. Το εργασιακό πεδίο διαμορφώνεται με απολύσεις, εργοδοτικούς εκβιασμούς (πχ υποχρεωτική κανονική άδεια, υπογραφή δηλώσεων για άδεια άνευ αποδοχών με το ζόρι), εκ περιτροπής εργασία, ακόμα περισσότερο απλήρωτη, περαιτέρω ελαστικοποίηση, περικοπές μισθών και μεταφορά της πληρωμής του δώρου ως και το καλοκαίρι, υπερεντατικοποίηση για όσους-ες δουλεύουν στον κλάδο της υγείας και των τροφίμων, μετάθεση του εργασιακού βίου το καλοκαίρι για όσους υποχρεωτικά σταμάτησαν τώρα (κερκόπορτα για συρρίκνωση ή κατάργηση της καλοκαιρινής άδειας). Η «καραντίνα» και τα μέτρα προστασίας δεν ισχύουν για τους χιλιάδες προλετάριου/ες που συνεχίζουν να δουλεύουν με εξοντωτικούς ρυθμούς στα super markets, στα delivery, στα εργοστάσια. Το νέο «φρούτο» για τα ελληνικά δεδομένα, με αφορμή το lockdown, είναι η τηλεργασία και η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών. Θα σταθούμε λίγο παραπάνω σε αυτά τα δύο πεδία, γιατί πίσω από το δέλεαρ κρύβουν ένα διαφανές κάτεργο που σκοπό έχει να συμβάλει στο ακόμα μεγαλύτερο ξεζούμισμά μας.
Η τηλεργασία, ενώ μπορεί να ακούγεται προνομιακή και ευχάριστη για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες, κρύβει από πίσω της πολλές παγίδες. Είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τα αφεντικά να μειώσουν τα λειτουργικά τους έξοδα και να τα μετακυλήσουν στους εργαζόμενους/ες. Με τον τρόπο αυτό θα έχουν μικρότερα γραφεία, άρα και μικρότερο ενοίκιο και χαμηλότερες δαπάνες για ρεύμα και internet, για την αγορά και την συντήρηση του εξοπλισμού (πχ υπολογιστές), αφού το κόστος αυτό θα επιβαρύνει τους εργαζόμενους. Φυσικά με τον τρόπο αυτό θα μπορούν να ελαστικοποιήσουν περισότερο και πιο εύκολα τα ωράρια (αφού θα δουλεύεις από την άνεση του σπιτιού σου…). Ταυτόχρονα γίνεται πιο εύκολος και πιο αυστηρός ο έλεγχος των εργαζομένων (χαρακτηριστικό παράδειγμα η teleperformance που εγκατέστησε στους υπολογιστές κάμερα η οποία θα τους καταγραφεί όλο το 8ωρο, έτσι ώστε να μην μπορούν να σηκωθούν ούτε από την καρέκλα τους). Εξίσου σημαντικό κομμάτι είναι η αποξένωση και απομόνωση των εργαζόμενων μεταξύ τους, γεγονός που δυσχεραίνει τη συλλογικοποίηση και την συνδικαλιστική δράση. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε και την ενσωμάτωση του delivery σε μεγάλο μέρος των καταστημάτων λιανικής πώλησης ή την δημιουργία νέων εταιριών που έχουν αυτό ως μοναδική τους υπηρεσία. Αυτό προφανώς συμβάλει στην περαιτέρω επέκταση ενός κλάδου που κάθε χρόνο μετράει πολλούς νεκρούς και ακόμα περισσότερους τραυματίες λόγω των συνθηκών εργασίας που τους επιβάλλονται, αλλά και στη μεγαλύτερη απομόνωση του καθενός/μιάς. Πολλά από αυτά θα μείνουν ενώ άλλα δεν θα διατηρηθούν μετά το πέρας της καραντίνας, όμως θα έχουν συμβάλει σημαντικά στην εδραίωση αυτής της κουλτούρας.
Το σύστημα βέβαια όπως ιστορικά αποδεικνύεται σε κάθε κρίση, θα έχει και άλλα οφέλη. Το κλείσιμο αρκετών επιχειρήσεων και η καταβύθιση ολόκληρων τομέων της οικονομίας θα δώσει ανάσες σε όσες μερίδες του κεφαλαίου θα απομείνουν και θα αντέξουν. Η απαραίτητη δηλαδή δημιουργική καταστροφή για την ασθμαίνουσα λειτουργία του καπιταλισμού και την επανεκκίνησή του. Το ίδιο απαραίτητοι είναι και οι χιλιάδες θάνατοι ηλικιωμένων, άπορων και χρόνια ασθενών που θα εκλείψουν από τα μητρώα του διαλυμένου ασφαλιστικού συστήματος, δίδοντας το απαραίτητο σωσίβιο για αυτό. Μιλάνε για πόλεμο και ο πόλεμος ως γνωστόν, μέσω της καταστροφής και του θανάτου, είναι η υγεία της καπιταλιστικής μηχανής και ούτε σε αυτήν την περίοδο δεν θα αποτελέσουν εξαίρεση οι συνέπειές του. Το καπιταλιστικό σύστημα δεν ορρωδεί προ ουδενός, ας μη το ξεχνάμε αυτό…
Σε αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης η πειθάρχηση και η εμπέδωσή της παίζουν κυρίαρχο ρόλο. Η κανονικοποίηση των συμπεριφορών βάσει διαταγών, οι νόρμες που θα γίνουν μοντέλα και η αυτοκαταστολή ενδέχεται να αποτελέσουν την πραγματικότητα των καιρών που έρχονται. Γιατί έτσι χτίζεται η νέα εθνική συστράτευση, ακόμα και όταν κάνουν το άσπρο μαύρο στα καθημερινά διαγγέλματα – πολεμικά ανακοινωθέντα. Μπορεί το περιτύλιγμα να είναι διαφορετικό η ουσία όμως είναι μία. Έχουμε πόλεμο και είμαστε εμείς τα θύματα, απλώς μας κρύβουν πως είναι αυτοί που περνάνε στην επίθεση. Γι’ αυτό την καθολική απαγόρευση την ονόμασαν περιορισμό άσκοπων μετακινήσεων, γι’ αυτό μιλάνε για νέο κοινωνικό συμβόλαιο και για κατάθεση δημοκρατικού σεβασμού στο κοινωνικό σύνολο. Θέλουν τη συναίνεσή μας, όπως την έδωσαν ήδη όλα τα κόμματα και οι πολιτικές δυνάμεις ανεξαιρέτως απόχρωσης στο όνομα της εθνικής ενότητας. Είναι δεδομένο πως το αποτύπωμα αυτής της κρίσης θα είναι βαρύ πάνω μας. Αν εσωτερικεύσουν οι καταπιεσμένοι/ες πως για ότι συμβαίνει υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι, αν διαπαιδαγωγηθούν στο να σιωπούν, να υπακούν και να πειθαρχούν όταν οι ειδικές συνθήκες το απαιτούν, αν οι διαμαρτυρίες και η εξωτερίκευση της στάσης μας χάσουν το πολιτικό και κοινωνικό τους περιεχόμενο καταλήγοντας άνευρες ή ακίνδυνες (όπως τα χειροκροτήματα στο μπαλκόνι ή όπως παλιότερα οι σιωπηλές διαμαρτυρίες με κεράκια), τότε δεν είναι απλώς το μέλλον δυσοίωνο. Είναι ήδη το παρόν δυστοπικό…
Στο χέρι μας είναι να μην εσωτερικεύσουμε, αλλά να κάνουμε σκόνη το φόβο που καλλιεργούν. Να μην τσιμπήσουμε στον κοινωνικό αυτοματισμό, όπως βέβαια και στον κοινωνικό κανιβαλισμό του κωλόχαρτου και της καβάτζας. Να μην πληρώσουμε εμείς και πάλι την κρίση τους, ανεβαίνοντας για ακόμη μια φορά τον εργασιακό Γολγοθά που προετοιμάζουν. Να σπάσουμε την τρομολαγνεία των μέσων μαζικής εξαπάτησης ενισχύοντας την αντιπληροφόρηση. Είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθούν αυτή την περίοδο δίαυλοι επικοινωνίας και ενημέρωσης, να παραμείνουμε πολιτικά ενεργοί στον αγώνα και να διεκδικήσουμε ξανά την παρουσία μας στο δρόμο, για να μην φυτοζωήσουν οι πάντες καταναλώνοντας φόβο, τρόμο και χονδροειδή ψέματα. Να σταθούμε κοινωνικά αλληλέγγυοι-ες στηρίζοντας τις υπάρχουσες ή μελλοντικές δομές αλληλεγγύης και τους εργατικούς αγώνες που θα ξεσπάσουν στο επόμενο χρονικό διάστημα. Οι αυτομειώσεις και οι αρνήσεις πληρωμών ενοικίων και λογαριασμών, οι απαλλοτριώσεις ειδών πρώτης ανάγκης, το μοίρασμα και η αλληλοβοήθεια, οι μοριακές αρνήσεις και οι εργατικές διεκδικήσεις να γίνουν εργαλεία που θα βοηθήσουν στη συλλογικοποίηση των αντιστάσεων των καταπιεσμένων. Ακόμα, να μην ξεχάσουμε όσους-ες δε μένουν σπίτι, αλλά βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα σύνορα, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα κάτεργα των φυλακών. Οι συνθήκες εγκλεισμού και ο υπερπληθυσμός, η απουσία έστω και της ελάχιστης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης δημιουργούν για αυτούς-ες ένα εκρηκτικό και τοξικό περιβάλλον διαβίωσης. Να είμαστε δίπλα στηρίζοντας έμπρακτα όσους-ες δουλεύουν σα σκλάβοι στα νοσοκομεία και στις υπηρεσίες τροφίμων. Οι αγώνες τους στο σήμερα και το αύριο θα αποτελέσουν το δείκτη της όξυνσης της ταξικής πάλης.
Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε πως, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης, ο αγώνας και τα προτάγματα των αναρχικών για την κοινωνική επανάσταση, για την ολική καταστροφή κεφαλαίου και κράτους είναι κάτι παραπάνω από επίκαιρα, είναι αναγκαία. Είναι σημαντικό να γειώνουμε τους αγώνες μας, να στηρίζουμε κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις από τα κάτω που ορθώνουν αναχώματα στον ολοκληρωτισμό και στην επέλαση της κυριαρχίας. Ταυτόχρονα θα πρέπει να παραμένουμε προσηλωμένοι στους στόχους μας, γιατί αν δεν κοιτάς εκεί που θες να πας θα πας εκεί που κοιτάς. Αυτή τη στιγμή η δημόσια υγεία είναι ο μοναδικός τρόπος για να παραμείνουν ζωντανοί οι άνθρωποι της τάξης μας που βάλλονται από την πανδημία, για να συνεχίσουμε να παλεύουμε για τη ζωή και την ελευθερία. Όμως δεν τρέφουμε αυταπάτες ότι μπορεί να υπάρξει ανθρώπινος καπιταλισμός ή κράτος με κοινωνικό πρόσημο. Όσο υπάρχει εξουσία, όσο υπάρχουν εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενες, καταπιεστές και καταπιεσμένοι, κανένας καλύτερος κόσμος δεν θα είναι εφικτός. Χρειάζεται συνολικό ξήλωμα του συστήματος που γεννά τις ανισότητες, την φτώχεια, τον πόλεμο και το θάνατο.
